Table of Contents
Jeśli jesteś miłośnikiem sportu, który nie może przegapić żadnej nowości ze świata suplementów, prawdopodobnie słyszałeś o turkesteronie. Zainteresowanie tą substancją zaczęło gwałtownie rosnąć w Europie. Jednocześnie, turkesteron jest również bardzo popularny wśród amerykańskich kulturystów i innych sportowców siłowych. Możesz nawet usłyszeć o nim w jednym z najbardziej znanych podcastów – The Joe Rogan Experience. Inne osobistości, takie jak Jeff Nippard i Dr. Layne Norton również wypowiedziały się ostatnio na temat turkesteronu.
Turkesteron to naturalny suplement wspomagający utrzymanie prawidłowego poziomu testosteronu i wzrost jego produkcji, przyrost masy mięśniowej i lepszą wydajność sportową. A wszystko to w sposób naturalny i bez nieprzyjemnych skutków ubocznych, jak w przypadku sterydów anabolicznych. Nic dziwnego, że pojawił się wokół niego taki rozgłos. Ale to nie znaczy, że wszystko, co się świeci, jest złotem, dlatego przyjrzymy się dość dokładnie efektom działania turkesteronu.
W tym artykule możesz przeczytać o wpływie turkesteronu na:
Co to jest turkesteron?
Turkesteron to steroid pochodzenia roślinnego, który jest najczęściej pozyskiwany z rośliny z rodziny ostów, takiej jak Ajuga turkestanica. Pochodzi ona z regionu Azji Środkowej i rośnie głównie na terytorium Uzbekistanu. Turkesteron należy do hormonów ekdysteroidowych, które wspomagają wzrost roślin lub owadów, co sprawia, że są uważane za substancje anaboliczne. Wśród innych jego przedstawicieli znajduje się również nieco bardziej popularny Ekdysteron. Hormony ekdysteroidowe swoją budową przypominają androgeny, dlatego są chętnie stosowane przez sportowców jako zamiennik sterydów oraz jako suplementy diety poprawiające wydajność i przyrost mięśni. Zgodnie z aktualnym stanem wiedzy, to właśnie turkesteron charakteryzuje się najwyższą skutecznością. [1-2]
Jego struktura chemiczna jest w rzeczywistości podobna do ludzkiego testosteronu, który kojarzy nam się głównie ze zdrowiem mężczyzn, a także wzrostem mięśni. To sprawiło, że turkesteron zwrócił uwagę wielu kulturystów i innych sportowców, którzy chcą wydobyć z siebie jak najwięcej na treningu. Dzieje się tak, ponieważ poziom testosteronu w organizmie naturalnie spada w ciągu naszego życia. Dlatego też sportowcy dążący do uzyskania maksymalnej ilości mięśni często szukają sposobów na utrzymanie prawidłowego poziomu testosteronu lub zwiększenie jego produkcji, dzięki czemu przenoszą swoją formę na nowy poziom. [1-2]
Oprócz optymalnego obciążenia treningowego, regeneracji i odpowiednio dostosowanej diety, sportowcy ci próbują także naturalnych suplementów zawierających substancje bioaktywne i steroidy pochodzenia roślinnego, takie jak turkesteron. Co więcej, według najnowszych badań, jest on bezpieczny dla zdrowia i nie należy do substancji dopingujących, jak to ma miejsce w przypadku testosteronu. Ale czy turkesteron rzeczywiście ma takie skutki, o których się pisze? [1-2]
Jakich korzyści można się spodziewać po zastosowaniu turkesteronu?
Po przeczytaniu wszystkich wymienionych efektów można pomyśleć, że właśnie odkryliśmy świętego Graala sportów siłowych. Według wielu osób turkesteron ma pozytywny wpływ nie tylko na wzrost mięśni, ale także na wiele innych dziedzin życia. [3]
Jakie są najpopularniejsze efekty działania turkesteronu?
- utrzymanie zdrowego poziomu testosteronu i wzrost jego produkcji
- wzrost masy mięśniowej
- poprawa siły
- lepsza ogólna wydajność fizyczna
- wspieranie spalania tkanki tłuszczowej i utraty masy ciała
- większa ilość energii w ciągu dnia
- większa odporność na stres
- wspomaganie funkcjonowania mózgu
- ochrona przed depresją
- obniżenie poziomu cukru we krwi
- właściwości przeciwzapalne
- właściwości przeciwutleniające
- poprawa trawienia
- wspomaganie prawidłowych funkcji układu odpornościowego
- wspieranie zdrowia wątroby i serca
Lista pozytywnych efektów działania turkesteronu wygląda bardzo obiecująco. Są to jednak skutki anegdotyczne, które opierają się głównie na osobistych doświadczeniach i przypuszczeniach. Niestety, tylko niektóre z nich potwierdzają badania naukowe, ale to może się zmienić w przyszłości ze względu na ograniczoną liczbę wykonanych do tej pory badań nad turkesteronem.
Co nauka mówi o tym, jak działa turkesteron?
Turkesteron jest najczęściej kojarzony ze wsparciem testosteronu, wzrostem mięśni, lepszą regeneracją, wydajnością sportową i większą odpornością psychiczną. Ale co nauka mówi o wpływie turkesteronu na te kluczowe obszary?
1. Poziom testosteronu
Niestety, obecnie nie ma wielu badań, jednoznacznie potwierdzających lub zaprzeczających skutkom turkesteronu, lub innych ekdysteroidów na poziom testosteronu. Zgodnie z wynikami jednego z badań, nie zaobserwowano wzrostu testosteronu we krwi podczas przyjmowania ekdysteronu. Z drugiej jednak strony, eksperci wspominają o innym efekcie, który mógłby zrekompensować wzrost tego androgenu. Według nich turkesteron może łączyć się z receptorem beta estrogenu. Ten ostatni odgrywa ważną rolę w budowaniu masy mięśniowej (hipertrofii), ale także w jej regeneracji, co może dawać efekty anaboliczne podobne do testosteronu. Jednakże, w dotychczasowych badaniach zaobserwowano powyższe skutki jedynie u zwierząt. [4-6]
Oznacza to, że jeśli chcesz zwiększyć lub utrzymać zdrowy poziom testosteronu w organizmie, lepiej wybierz sprawdzone suplementy. [7-10]
Jakie substancje mogą wspierać zdrowy poziom testosteronu?
- Cynk jest, między innymi, potrzebny do produkcji testosteronu i utrzymania jego prawidłowego poziomu we krwi.
- DAA lub kwas D-asparaginowy, to aminokwas, który odgrywa istotną rolę w samym procesie produkcji testosteronu w organizmie.
- Kozieradka zawiera saponiny steroidowe, które są badane pod kątem ich obiecującego potencjału do zwiększania poziomu testosteronu. W jednym z badań zaobserwowano 12% wzrost całkowitego poziomu testosteronu w stosunku do wartości wyjściowych. Jednak w przypadku tego zioła potrzebne są dalsze badania, aby potwierdzić skuteczność jego działania.
- Tribulus Terrestris (buzdyganek naziemny) to ekstrakt z rośliny z rodziny Zygophyllaceae, która zawiera również aktywne saponiny, głównie protodioscyny. Dzięki temu jest bardzo popularny i stosowany w celu zwiększenia poziomu testosteronu, libido i wspomagania funkcji rozrodczych.
- Ashwagandha to zioło, które w wielu badaniach wykazało pozytywny wpływ na zwiększenie poziomu testosteronu. W dwóch z nich wspomniano między innymi, że jest ono w stanie nawet zwiększyć całkowity poziom testosteronu o 15-40%.
- Kompleksowy suplement w postaci AlfaMale Testobooster zawiera wspomniany już cynk, DAA, kozieradkę, a nawet beta ekdysteron i inne substancje biologicznie czynne. Stanowi on więc skuteczne połączenie substancji, które mogą pomóc w optymalizacji poziomu testosteronu.
Jeśli zastanawiasz się, jakie konsekwencje zdrowotne niesie za sobą obniżony poziom testosteronu w organizmie, przeczytaj nasz artykuł 10 objawów niedoboru testosteronu – co go powoduje i jak sobie z nim radzić?
2. Wzrost mięśni
Większość kulturystów, a nawet zwykłych bywalców siłowni marzy o tym, by zbudować większe mięśnie bez wysiłku i skutków ubocznych spowodowanych sterydami anabolicznymi. Wielu z nich już stara się to osiągnąć, przyjmując turkesteron. Uważa się, że substancja ta może zwiększyć syntezę białek mięśniowych (MPS – Muscle Protein Synthesis). W ten sposób organizm naprawia, odbudowuje, a także buduje masę mięśniową.
Anaboliczne efekty działania turkesteronu zostały potwierdzone w badaniach na zwierzętach, ale także in vitro (na próbce w laboratorium). Dzięki niemu naukowcy zaobserwowali wzrost dynamiki tworzenia masy mięśniowej o 20%. [2, 11-12]
Imponujące wyniki przyniosło również badanie przeprowadzone w 2019 roku. Jego uczestnicy zostali podzieleni na 3 grupy, z których każda przyjmowała różne ilości ekdysteroidów (ekdysteron).
- Po 10 tygodniach grupa przyjmująca najwyższą dawkę (800 mg) zyskała 2 kg mięśni.
- Dla porównania grupa otrzymująca najmniejszą dawkę (200 mg) uzyskała przyrost mięśni o 1,6 kg.
- Uczestnicy poddani działaniu placebo doświadczyli najmniejszego przyrostu masy mięśniowej.
Większość ekspertów jest jednak sceptycznie nastawiona do tego badania. Według późniejszych analiz laboratoryjnych suplement ekdysteroid zawierał tylko 6 mg aktywnego składnika zamiast 100 mg, co według ekspertów jest niewystarczające dla oceny tak dużego wpływu na wzrost mięśni. Co więcej, analizę składu ciała wykonano za pomocą metody bioimpedancji, która nie jest wystarczająco dokładna, by wykorzystywać ją do celów naukowych. [11-12]
Z drugiej strony, istnieją inne badania, które również zostały przeprowadzone na ekdysteronie, a te nie potwierdziły jego pozytywnego wpływu na wzrost mięśni. W jednym z nich sportowcy dyscyplin siłowych przyjmowali 200 mg, 800 mg lub 1000 mg ekdysteronu dziennie przez osiem tygodni. W żadnej z grup badacze nie zaobserwowali zmian w poziomie testosteronu, zdolności siłowych czy składu ciała. [13]
W kolejnym badaniu sprawdzano wpływ tej substancji na zwiększenie syntezy białek mięśniowych (MPS) u myszy. Nie zaobserwowano wówczas pozytywnych zmian w tworzeniu masy mięśniowej. Nawet w przypadku jednoczesnego podawania z leucyną, odnotowano spadek efektu anabolicznego leucyny. [14]
Podczas gdy część badań wygląda obiecująco, istnieją też inne, które przyniosły odwrotne wyniki. Nie można więc jeszcze wyciągać na ich podstawie ostatecznych wniosków. Obecnie brakuje dobrej jakości badań, które potwierdzają lub obalają anaboliczne działanie turkesteronu. Jeśli Twoim celem jest przyrost masy mięśniowej, pamiętaj jednak, że w takiej sytuacji niezbędny jest dobrze opracowany plan treningowy i suplementacji, dieta, przestrzeganie zasady progresywnego przeciążenia oraz odpowiednia ilość odpoczynku.
Suplementy diety mogą jednak być również częścią kompleksowego podejścia, które jest wystarczające z naukowego punktu widzenia i jak dotąd niewystarczająco potwierdzone. Często brak jest wystarczających dowodów naukowych, które potwierdziłyby ich działanie, ale z drugiej strony może to też częściowo zależeć od tego, jak bardzo jesteśmy przekonani o ich skuteczności, ponieważ placebo jest również w dużym stopniu miarą sukcesu. [15]
Jeśli zastanawiasz się, co możesz zmienić w diecie i ćwiczeniach, aby zwiększyć swoją masę mięśniową, sprawdź nasz artykuł 10 najlepszych wskazówek dotyczących odżywiania i treningu, które zapewnią Ci maksymalny rozwój mięśni.
You might be interested in these products:
3. Regeneracja mięśni
Wsparcie produkcji białek mięśniowych (MPS), o którym wspomnieliśmy powyżej, przyczynia się również do lepszej regeneracji. Dzięki szybszej naprawie mięśni uszkodzonych po treningu możemy też ćwiczyć częściej lub intensywniej.
Według niektórych badań, ekdysteroidy, do których należy turkesteron, mogą również wspomagać metabolizm leucyny i jej przyłączanie się do komórek. Ten egzogenny aminokwas jest jednym z najważniejszych pod względem odbudowy uszkodzonych podczas treningu włókien mięśniowych. Paradoksalnie, w jednym z badań odnotowano odwrotny rezultat. [2, 14, 16-17]
Jednak nawet turkesteron nie jest cudowną substancją, która w ciągu godziny całkowicie zapobiegnie bólowi mięśni po ćwiczeniach. Ponownie, powinniśmy nadal skupić się na jakości snu, odpoczynku między treningami, odpowiedniej ilości białka w diecie i innych metodach, które mogą wspomóc regenerację. Należą do nich na przykład terapia zimną wodą, sauna lub masaż. Do masażu możesz także wykorzystać pistolet do masażu, np. w domu. Następnie sięgnij po turkesteron lub inne suplementy diety, które będą najlepiej odpowiadać Twoim celom i wymaganiom.
Więcej informacji o tym, dlaczego regeneracja jest tak ważna i co możesz zrobić, aby ją wspomóc, znajdziesz w naszym artykule 8 szybkich sposobów na regenerację po treningu.
4. Lepsza wydajność sportowa
Przyrost masy mięśniowej zazwyczaj idzie w parze z większą siłą. Nie jest to jedyny potencjalny wpływ turkesteronu na wydajność sportową. Zgodnie z licznymi pracami naukowymi ekdysteroidy mogą również pomóc w zwiększeniu zapasów glikogenu w organizmie. Te z kolei są bezpośrednio związane z produkcją energii w postaci ATP, która jest podstawowym paliwem w organizmie, podobnie jak benzyna czy olej napędowy w silnikach spalinowych. Dzięki temu możemy ćwiczyć przez dłuższy czas bez uczucia zmęczenia. Jak dotąd efekt ten zaobserwowano jedynie u zwierząt. Jednak na potwierdzenie lub obalenie jego skuteczności u ludzi będziemy musieli jeszcze poczekać. [18-20]
Które substancje mogą pomóc w poprawie wydajności sportowej?
- Kreatyna pomaga w odbudowie ATP podczas wysiłku fizycznego. Dzięki temu jest szczególnie ważna w celu wspierania szybkiego przypływu energii, co jest istotne w sportach siłowych, drużynowych i sportach walki.
- Kofeina to jedna z najpopularniejszych substancji pobudzających na świecie, która pomaga utrzymać czujność i koncentrację podczas treningu. Według niektórych badań zwiększa ona siłę i wytrzymałość. [21]
- Beta-alanina może zwiększyć wydajność sportową podczas ćwiczeń o wysokiej intensywności, które zazwyczaj trwają przez krótki okres czasu. Może ona pozytywnie wpłynąć na rozkład kwasu mlekowego w pracujących mięśniach. [22]
- W organizmie tlenek azotu (NO) powstaje z argininy. Przyczynia się to do lepszego przepływu krwi do pracujących mięśni, co może prowadzić do bardziej efektywnego dostarczania składników odżywczych i tlenu do mięśni. To z kolei może przełożyć się na lepszą ogólną wydajność. [23]
- Kompleksowa przedtreningówka, jak np. Thor zawiera wspomnianą kofeinę, argininę, beta alaninę i inne składniki aktywne. Ogólnie rzecz biorąc, pomoże ona przygotować organizm do intensywnej aktywności, a nawet ją usprawnić.
5. Działanie adaptogenne
Do adaptogenów zalicza się również ekdysteroidy, w tym turkesteron. Substancje te są znane ze swojego pozytywnego wpływu na odporność psychiczną, radzenie sobie ze stresem i ogólne samopoczucie człowieka. Według dotychczasowych badań turkesteron może przyczyniać się do zwiększenia odporności na stres i lepszego przystosowania organizmu do trudnych warunków. Może pomóc w łatwiejszym radzeniu sobie z trudnymi sytuacjami życiowymi, stresującymi egzaminami czy nowymi wyzwaniami w pracy. Jednak nawet w tym przypadku mówimy o wynikach badań na zwierzętach i musimy poczekać na wyniki badań z udziałem ludzi. [24-25]
Jeśli zastanawiasz się, jakie inne substancje roślinne wchodzą w skład adaptogenów, przeczytaj nasz artykuł Adaptogeny: Naturalne substancje, które pomagają radzić sobie ze stresem.
Jak zazwyczaj przyjmuje się i dawkuje turkesteron?
- Turkesteron jest najczęściej spotykany w postaci ekstraktu roślinnego w kapsułkach lub tabletkach, który jest zwykle standaryzowany do 10% zawartości substancji czynnej.
- Zaleca się jego przyjmowanie z posiłkiem o dowolnej porze dnia lub przed treningiem, ale nigdy na pusty żołądek.
- Zalecana dzienna dawka turkesteronu najczęściej mieści się w przedziale 500-1000 mg dziennie.
- Zalecaną dawkę dzienną można również obliczyć, mnożąc 10 mg tej substancji na 1 kilogram beztłuszczowej masy ciała (Fat Free Mass). Na przykład, w przypadku osoby o wadze 80 kg i 10% zawartości tłuszczu, odpowiada to 720 mg turkesteronu dziennie. [26-27]
Czy konieczne jest cykliczne przyjmowanie turkesteronu?
Turkesteron nie jest klasyfikowany jako androgen i dlatego nie powinien powodować tłumienia naturalnej produkcji testosteronu w organizmie. Dzieje się tak często w przypadku przyjmowania sterydów anabolicznych. Z tego powodu nie jest konieczne przerywanie jego suplementacji na jakiś czas. Jednak większość użytkowników turkesteronu robi kilkutygodniową przerwę po 8-12 tygodniach jego przyjmowania. Muszą oni przejść proces adaptacji organizmu do tej substancji, co może prowadzić do stopniowego zmniejszania się efektu. [28-30]
Czy turkesteron ma jakieś skutki uboczne?
Turkesteron jest uważany za bezpieczny, w przeciwieństwie do sterydów anabolicznych. Nie wiąże się z receptorami androgenowymi w organizmie, co jest uważane za ryzykowne w przypadku tych substancji. Dzięki temu nie ma ryzyka wystąpienia skutków ubocznych, jeśli jest przyjmowany zgodnie z zalecaną dawką. Jeśli jednak nie jest dostarczany w odpowiedniej dawce lub jest przyjmowany na pusty żołądek, mogą wystąpić mdłości lub niestrawność. [3, 30]
O czym warto pamiętać?
Podsumowując, możemy z całą pewnością stwierdzić, że turkesteron wykazuje pewien potencjalny wpływ na poprawę niektórych dziedzin życia. Z drugiej strony, wnioski te oparte są na niewielkiej liczbie badań i nie dowiedziono wpływu na populację sportowców. Jednak w normalnych dawkach jest to bezpieczny suplement, więc każdy może przekonać się o działaniu tej substancji, jeśli jest zainteresowany.
Jednakże zawsze należy przestrzegać podstawowych zasad treningu, diety i odpoczynku, gdy dążymy do osiągnięcia celów takich jak wzrost mięśni lub utrzymanie prawidłowego poziomu testosteronu. A dopiero później możemy dodatkowo uwzględnić suplementację turkesteronu.
Czy masz wśród swoich znajomych kogoś, kto interesuje się najnowszymi suplementami sportowymi? Podziel się z nimi tym artykułem, dzięki któremu dowiedzą się ciekawych informacji o turkesteronie.
[1] Guibout, L., Mamadalieva, N., Balducci, C., Girault, J.-P., & Lafont, R. The minor ecdysteroids from Ajuga turkestanica. – https://doi.org/10.1002/pca.2563
[2] Frank, K., Patel, K., Lopez, G., & Willis, B. – Ecdysteroids Research Analysis. https://examine.com/supplements/ecdysteroids/
[3] Dr. Axe. How Turkesterone Can Benefits Your Workouts. – https://draxe.com/nutrition/turkesterone-supplement/
[4] Parr, M., Botrè, F., Naß, A., Hengevoss, J., Diel, P., & Wolber, G. Ecdysteroids: A novel class of anabolic agents? – https://doi.org/10.5604/20831862.1144420
[5] PubMed. Effects of methoxyisoflavone, ecdysterone, and sulfo-polysaccharide supplementation on training adaptations in resistance-trained males. – https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18500969/
[6] Seko, D., Fujita, R., Kitajima, Y., Nakamura, K., Imai, Y., & Ono, Y. Estrogen Receptor β Controls Muscle Growth and Regeneration in Young Female Mice. – https://doi.org/10.1016/j.stemcr.2020.07.017
[7] Frank, K., Patel, K., Lopez, G., & Willis, B. Testosterone Research Analysis. – https://examine.com/topics/testosterone/
[8] Rao, A., Steels, E., Inder, W. J., Abraham, S., & Vitetta, L. Testofen, a specialised Trigonella foenum-graecum seed extract reduces age-related symptoms of androgen decrease, increases testosterone levels and improves sexual function in healthy aging males in a double-blind randomised clinical study. – https://doi.org/10.3109/13685538.2015.1135323
[9] Ahmad, M. K., Mahdi, A. A., Shukla, K. K., Islam, N., Rajender, S., Madhukar, D., Shankhwar, S. N., & Ahmad, S. Withania somnifera improves semen quality by regulating reproductive hormone levels and oxidative stress in seminal plasma of infertile males. – https://doi.org/10.1016/j.fertnstert.2009.04.046
[10] Ambiye, V. R., Langade, D., Dongre, S., Aptikar, P., Kulkarni, M., & Dongre, A. Clinical Evaluation of the Spermatogenic Activity of the Root Extract of Ashwagandha (Withania somnifera) in Oligospermic Males: A Pilot Study. – https://doi.org/10.1155/2013/571420
[11] Gorelick-Feldman, J., Cohick, W., & Raskin, I. Ecdysteroids elicit a rapid Ca2+ flux leading to Akt activation and increased protein synthesis in skeletal muscle cells.– https://doi.org/10.1016/j.steroids.2010.03.008
[12] Gorelick-Feldman, J., Maclean, D., Ilic, N., Poulev, A., Lila, M. A., Cheng, D., & Raskin, I. Phytoecdysteroids increase protein synthesis in skeletal muscle cells. – https://doi.org/10.1021/jf073059z
[13] Wilborn, C. D., Taylor, L. W., Campbell, B. I., Kerksick, C., Rasmussen, C. J., Greenwood, M., & Kreider, R. B. Effects of Methoxyisoflavone, Ecdysterone, and Sulfo-Polysaccharide Supplementation on Training Adaptations in Resistance-Trained Males. – https://doi.org/10.1186/1550-2783-3-2-19
[14] Anthony, T. G., Mirek, E. T., Bargoud, A. R., Phillipson-Weiner, L., DeOliveira, C. M., Wetstein, B., Graf, B. L., Kuhn, P. E., & Raskin, I. Evaluating the effect of 20-hydroxyecdysone (20HE) on mechanistic target of rapamycin complex 1 (mTORC1) signaling in the skeletal muscle and liver of rats. – https://doi.org/10.1139/apnm-2015-0301
[15] Smits, R. M., Veldhuijzen, D. S., Hartman, T. O., Peerdeman, K. J., Vliet, L. M. V., Middendorp, H. V., Rippe, R. C. A., Wulffraat, N. M., & Evers, A. W. M. Explaining placebo effects in an online survey study: Does ‘Pavlov’ ring a bell? – https://doi.org/10.1371/journal.pone.0247103
[16] Isenmann, E., Ambrosio, G., Joseph, J. F., Mazzarino, M., de la Torre, X., Zimmer, P., Kazlauskas, R., Goebel, C., Botrè, F., Diel, P., & Parr, M. K. Ecdysteroids as non-conventional anabolic agent: Performance enhancement by ecdysterone supplementation in humans. – https://doi.org/10.1007/s00204-019-02490-x
[17] Duquette, S., & PTS, M. W.-N., BHSc. Is Turkesterone a Good Supplement for Building Muscle? – https://bonytobeastly.com/turkesterone-for-building-muscle/
[18] Turkesterone—Ecdysteroid for muscle building & more strengthTurkesterone - Ecdysteroid for Muscle Building & More Strength. – https://www.american-supps.com/turkesterone-shop
[19] Shanely, K. A. Z. A. R., Merritt, E., & McBride, J. Phytoecdysteroids: A Novel, Non-Androgenic Alternative for Muscle Health and Performance. – https://doi.org/10.4172/2157-7536.S12-E001
[20] Lafont, R., & Dinan, L. Practical uses for ecdysteroids in mammals including humans: An update. – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC524647/
[21] Mielgo-Ayuso, J., Marques-Jiménez, D., Refoyo, I., Del Coso, J., León-Guereño, P., & Calleja-González, JEffect of Caffeine Supplementation on Sports Performance Based on Differences Between Sexes: A Systematic Review. – https://doi.org/10.3390/nu11102313
[22] Frank, K., Patel, K., Lopez, G., & Willis, B. Beta-Alanine Research Analysis. – https://examine.com/supplements/beta-alanine/
[23] Frank, K., Patel, K., Lopez, G., & Willis, B. Arginine Research Analysis. – https://examine.com/supplements/arginine/
[24] Zwetsloot, K., Shanely, R., Merritt, E., & McBride, J. A Novel, Non-Androgenic Alternative for Muscle Health and Performance. – https://doi.org/10.4172/2157-7536.S12-e001
[25] Shakhmurova, G., Syrov, V., & Khushbaktova, Z. Immunomodulating and antistress activity of ecdysterone and turkesterone under immobilization-induced stress conditions in mice. – https://doi.org/10.1007/s11094-010-0387-8
[26] Mr Supplement. Turkesterone | Facts, Benefits, Effects, Dosage. – https://www.mrsupplement.com.au/turkesterone
[27] MassiveJoes.Com. Turkesterone. – https://massivejoes.com/articles/turkesterone/
[28] Gorilla Mind Turkesterone Review. Legit or a Scam? – https://totalshape.com/supplements/gorilla-mind-turkesterone-review/
[29] Frigo, J. A Complete Guide to Turkesterone Supplements. – https://www.bestpricenutrition.com/blogs/new-products/a-complete-guide-to-turkesterone-supplements
[30] Debutify. What Is Turkesterone?– https://pro-hormones.co.uk/blogs/news/a-complete-guide-to-turkesterone