Substancje nootropowe poprawiające funkcjonowanie mózgu i pamięci, które musisz znać

Kawa, zielona herbata i kreatyna mogą pomóc ci poczuć się lepiej nie tylko fizycznie, ale i psychicznie. Należą one do grupy leków nootropowych – substacji wspomagających funkcjonowanie poznawcze mózgu. Poznaj substancje nootropowe, sposób ich działania, jak i również substancje, dzięki którym „lepiej nam się myśli”.

Czym są substancje nootropowe?

Określenie substancje nootropowe lub tak zwane smart drugs jest używane dla określenia naturalnych, lub syntetycznych substancji posiadających zdolność poprawiania funkcjonowania mózgu. Za tym tajemniczym określeniem kryje się połączenie dwóch greckich słów „noos” – tłumaczone jako „umysł” i „tropein” – „w stronę”. Tak więc są to suplementy dosłownie nakierowane na poprawne funkcjonowanie naszego umysłu. [1] [2] [3]

Substancje nootropowe to obecnie popularna kategoria suplementów, ale ich historia jest starsza, niż ci się wydaje. Za wprowadzeniem tego określenia stoi rumuński chemik i psycholog Corneliu Giurgea. Dr. Giurgea wprowadził je do użytku podczas prowadzenia badań nad piracetamem, stymulantem mózgu. Mówimy o okresie połowy lat 60. i początku lat 70. Obecnie do leków nootropowych zaliczają się jakiekolwiek substancje, które poprawiają aktywność mózgu. Może to być tylko legenda, ale Corneliu Giurgea tak naprawdę starał się wynaleźć tabletki nasenne. Czasami w dziedzinie nauki odkrycie jest całkowicie inne od zamierzonego. W tym przypadku było to wynalezienie piracetamu. [4] [5]

Do leków nootropowych zaliczają się nie tylko syntetyczne leki, ale i również ekstrakty roślinne, które mogą poprawiać „zdolności uczenia się” lub odporność na urazy mózgu. Do leków nootropowych możemy również zaliczyć liście koki lub miłorząb dwuklapowy, który nasi przodkowie używali przez wiele lat. Mogli oni nie wiedzieć, że były to naturalne leki nootropowe. Aby nazywać substancje lekami nootropowymi, Dr. Guirgea określił kilka warunków. Według niego te substancje powinny mieć zdolność [5] [6]:

• poprawiania pamięci,
• chronienia mózgu przed fizycznymi lub chemicznymi urazami,
• poprawiania zachowania w negatywnych warunkach,
• poprawiania wzmacniających korowych / subkorowych mechanizmów kontrolnych,
• wykazywania niskiego profilu toksyczności i efektów ubocznych.

Obecnie substancje nootropowe to ważny rodzaj suplementów, który jest bardzo popularny ze względu na swoje działanie. Podejście Dr. Giurgea do leków nootropowych jako środka poprawiającego funkcjonowanie mózgu jest doskonale podsumowane przed jego cytat [7]:

“Ludzkość nie będzie czekała milionów lat, aż Matka Natura da jej lepszy mózg. Człowiek będzie brał udział w ewolucji bezpośrednio, otwarcie i świadomie.”

Jak działają leki nootropowe?

Do leków nootropowych zaliczają się syntetyczne leki na receptę, jak i również różnorodne rośliny. Są to różne substancje, więc ich wpływ na mózg także się różni. Ogólnie zakłada się, że leki nootropowe chronią neurony przed uszkodzeniami powodowanymi starzeniem się lub toksynami. Dodatkowo wierzy się, że poprawiają one funkcjonowanie mózgu poprzez zwiększanie przepływu krwi i tlenu do mózgu. Do najbardziej skutecznych leków nootropowych zaliczają się amfetaminy Ritalin i Adderall. Jeśli słowo „amfetamina” przywołało ci na myśl narkotyk, to w tym przypadku mamy na myśli dwa oficjalne leki. Mają one zdolność zwiększania poziomu dopaminy w mózgu. Dopamina to neurotransmiter o działaniu regulującym energię, skupienie i czujność. Oba te leki są używane do leczenia ADHD (zespół nadpobudliwości psychoruchowej). [3] [4]

Mimo że mózg jest bardzo małym organem, jego funkcjonowanie jest bardzo skomplikowane. Ludzki mózg różni się od mózgu innych ssaków swoją rozwiniętą korą mózgową. Reprezentuje ona 80% mózgu i zawiera do 100 miliardów neuronów. Jeśli chodzi o niektóre leki nootropowe ich wpływ na mózg jest jasny, ale jednocześnie ich ostatecznie działanie poznawcze nie jest jasne. Nauka nie zna jeszcze wszystkich odpowiedzi. Mimo iż badania potwierdziły w niektórych przypadkach poprawę funkcji poznawczych, naukowcy nie wiedzą, jak „leki nootropowe to robią” i tylko zakładają, jak działają te mechanizmy. [8]

W związku z tym przedstawiamy możliwe mechanizmy działania leków nootropowych [8]:

1. Energia mózgu – mięśnie i inne tkanki potrzebują energii, aby funkcjonować i mózg nie jest wyjątkiem. Jej niedobór może powodować psychiczne zmęczenie i tak zwane „zaćmienie mózgu”. Leki nootropowe wspomagają mózg poprzez zwiększanie spożycia tlenu i składników odżywczych lub poprzez wspomaganie transferu kwasów tłuszczowych do komórek.
2. Substancje chemiczne w mózgu – informacja od neuronu do neuronu jest przekazywana przez neurotransmitery, czyli substancje chemiczne, które przekazują informacje, dopóki „następstwo” poznawcze nie będzie miało miejsca. Zaliczają się do nich dopamina, acetylocholina, adrenalina, lub na przykład GABA. Leki nootropowe mogą wspomagać wrażliwość receptorów, syntezę neurotransmiterów lub dostarczanie prekursorów substancji chemicznych.
3. Przepływ krwi do mózgu – oprócz dostarczania składników odżywczych dla poprawnego funkcjonowania mózgu, ekstrakcja neurotoksyn, które uszkadzają mózg, również jest istotnym komponentem. Leki nootropowe mogą wspomagać przepływ poprzez aktywowanie tlenku azotu i relaksowanie naczyń krwionośnych, lub poprzez zmniejszanie oksydacyjnych i homocysteinowych uszkodzeń naczyń krwionośnych.
4. Brain waves – Mózg generuje aktywność energetyczną, a fale mózgowe mają różne częstotliwości, co ma swoje odbicie w stanie psychicznym.Niektóre leki nootropowe mogą zwiększać pewne fale mózgowe, taki jak na przykład L-teanina.
5. Ochrona neuronów – wolne rodniki również uszkadzają aktywność mózgu. Leki nootropowe mogą chronić mózg, na przykład poprzez zwiększanie antyoksydacyjnej wydajności mózgu lub poprzez pozbawianie tkanki mózgowej neurotoksyn.
6. Regeneracja mózgu – aktywność mózgu zmniejsza się wraz z wiekiem, ale mózg jest w stanie się regenerować. Niektóre leki nootropowe mogą wspomagać neuroregenerację, na przykład poprzez dostarczanie komponentów neuronowych lub zachowywanie elastyczności błony komórek mózgowych.

Najbardziej znane leki nootropowe

Oprócz ogólnych informacji na temat leków nootropowych wybraliśmy kilka przykładów dla ciebie, o których możesz już wiedzieć lub o których powinieneś się dowiedzieć. Być może nie zdajesz sobie sprawy z tego, że również spożywasz niektóre z nich, co poprawia twoje zdolności poznawcze.

Mówiąc ogólnie, leki nootropowe dzielimy na syntetyczne i naturalne. Do syntetycznych zaliczają się na przykład piracetam, modafinil, metylofenidat lub amfetamina. Te substancje są korzystne dla poprawiania procesów myślowych, ale mogą im towarzyszyć również efekty uboczne. Metylofenidat (Ritalin) i amfetamina (Adderall) są używane do leczenia ADHD, ale są również powiązane z uzależnieniem, insomnią, czy halucynacjami lub zawrotami głowy. Modafinil (Provigil) to stymulant, który poprawia uwagę i jest używany do leczenia na przykład narkolepsji. Zmienia on poziom neurotransmiterów w mózgu, ale długotrwałe konsekwencje jego stosowania nie są jasne. Kolejnym syntetycznym lekiem nootropowym jest piracetam, niektóre badania wykazały jego działanie, ale badania wspierające to, jak ważny jest, są niestety niedostateczne.Powinno również zostać dodane, że Ritalin, Adderall i Provigil to leki na receptę. Celem tego artykułu jest zapewnienie ogólnego poglądu, ale na pewno bardziej zainteresują cię wolno dostępne leki nootropowe. [1] [2] [9]

Kofeina

Tak jest, kofeina jest jednym z leków nootropowych, ponieważ zwiększa uwagę i jednocześnie skraca czas reakcji. Kofeina zawarta w kawie lub herbacie jest stymulantem, który jest bardzo decydującym czynnikiem, oprócz smaku i innych korzyści. Jej działanie zostało określone przez kilka badań, włączając zwiększoną uwagę, czujność, funkcjonowanie poznawcze i poprawę nastroju. Być może nie wiedziałeś, ale kofeina wpływa na aktywność kilku neurotransmiterów – GABA, dopaminy, serotoniny, noradrenaliny, jak i również acetylocholiny. Dzięki tej zdolności kawa umożliwia mózgowi funkcjonowanie i ponadto poprawia nastrój. Rekomendowana dzienna dawka kofeiny to 400 mg, co równa się około 4-5 kubkom kawy. Jednakże oprócz w konwencjonalnych napojach kofeinowych, jest również dostępna na rynku w formie tabletek. [1] [2] [10] [11]

Wpływ kofeiny na zdrowie był i jest przedmiotem wielu badań. Zostało wykazane, że kofeina może w znaczącym stopniu skracać czas reakcji podczas wykonywania wzrokowych i słuchowych zadań selekcyjnych. Poprawa została zaobserwowana przy zastosowaniu od 32 mg do 600 mg kofeiny. Jeśli chodzi o jej wpływ na nastrój, dawka 200-250 mg może poprawić humor na czas do aż 3 godzin. Jednakże kluczową zdolnością kawy jest możliwość poprawiania uwagi i zmniejszania ospałości. Już nawet 100 mg kofeiny może opóźniać wystąpienie snu, a 300 mg poprawia uwagę wypoczętej osoby, ale również i osoby cierpiącej na częściowy brak snu. Obojętnie czy wolisz kawę, herbatę czy inne źródła kofeiny, kawa może postawić cię na nogi z rana i pomóc wykonywać codzienne czynności. [12]

 

Miłorząb dwuklapowy

Być może nie wiedziałeś, ale miłorząb jest drzewem i to nawet jednym z najstarszych na świecie. Pochodzi z Japonii, Chin i Korei i jest źródłem flawonoidów i terpenoidów, które są klasyfikowane jako antyoksydanty będące w stanie chronić komórki przed stresem oksydacyjnym. Ekstrakty z liści są również uznawane za dobroczynne dla funkcjonowania mózgu. Według badania suplementacja miłorzębu dwuklapowego ma wpływ na poprawianie procesów myślowych i pamięci u osób starszych. Dodatkowo miłorząb może być korzystny dla „młodszych”, na przykład przed stresującymi sytuacjami. Miłorząb zmniejsza poziom kortyzolu i wysokie ciśnienie krwi wywoływane stresem. Obecnie miłorząb jest również używany jako składnik wielu suplementów odżywczych, odkrywanie jego właściwości jest przedmiotem wielu badań. [1] [2] [13]

To, jak ważny jest miłorząb dwuklapowy w tej dziedzinie, zostało zademonstrowane przez kilka badań. Należy on do substancji używanych podczas leczenia kilku chorób degeneratywnych, na przykład choroby Alzheimera, czy choroby naczyniowo-mózgowej. Celem nie jest tylko wykorzystywanie działania miłorzębu przez osoby starsze, ekstrakty z liści są również popularne w Europie i Stanach Zjednoczonych przy zmniejszaniu związanego z wiekiem uszkodzenia funkcji poznawczych. W związku z tym, jeśli szukasz naturalnego sposobu na wsparcie aktywności mózgu, wypróbuj miłorzębu. Jednocześnie być może daliśmy ci wskazówkę, co kupić babci i dziadkowi na święta. [14] [15]

L-teanina

Zielona herbata jest nadzwyczajnym źródłem kofeiny i jeszcze jednego interesującego składnika – L-teaniny. W poprzedniej części dotyczącej prawdopodobnych mechanizmów działania leków nootropowych wspominaliśmy również o falach mózgowych. Tej właściwości dotyczyły również rezultaty badania z 2016 roku, które wskazało na możliwą zdolność L-teaniny do zwiększania poziomu fal alfa w mózgu. Jeśli ten typ nic ci nie mówi, to jest to rodzaj fal, które wspomagają występowanie czujnego i jednocześnie spokojnego stanu psychicznego. [2] [16]

L-teanina jest w gruncie rzeczy endogennym aminokwasem o działaniu relaksującym, ale ma również zdolność zmniejszania odczuwania stresu i poprawiania uwagi. Co interesujące, nie ma działania uspokajającego i w połączeniu z kofeiną ma zdolność poprawiania uwagi i funkcji poznawczych. W związku z tym zielona herbata jest nie tylko smakowitym napojem, ale również naturalnym lekiem nootropowym. [17]

 

Kreatyna

Kreatyna to popularny suplement i naturalna część ludzkiego organizmu. Oprócz posiadania zdolności wspomagania wzrostu mięśni, ten aminokwas ma również wpływ na mózg. Według badania kreatyna może poprawiać krótkotrwałą pamięć i zdolność myślenia. Spożywanie 5 g kreatyny dziennie jest bezpieczne nawet przy jej długotrwałym spożywaniu. Jeśli kreatyna jest częścią twojego suplementu, to właśnie poznałeś jej kolejną zaletę, którą nie jest wspieranie wzrostu mięśni. [1]

 

Cholina

Miłorząb dwuklapowy, kofeina i kreatyna są ci znane, ale nie słyszałeś jeszcze o cholinie? Jest to możliwe, ponieważ jest ona relatywnie nowo odkrytym składnikiem odżywczym, który został oficjalnie uznany jako egzogenny składnik pokarmowy dopiero w 1998. Jest to jedna z witamin z grupy B, jako iż jest podobna do innych witamin z tej grupy, ale cholina nie jest witaminą. Możesz ją znaleźć w wielu produktach spożywczych, takich jak warzywa, orzechy i jajka. Cholina jest korzystna dla wątroby, ponieważ zmniejsza stłuszczenie wątroby i oczywiście jej zaletą jest jej wpływ na funkcje poznawcze. Badania sugerują to jak ważna jest cholina dla poprawiania funkcjonowania mózgu – włączając pamięć i procesowanie informacji. Ponadto stosowanie choliny doprowadziło do poprawy krótko i długotrwałej pamięci u osób starszych. Mimo iż jest relatywnie nowa, cholina jest istotna dla mózgu, wątroby, mięśni i metabolizmu. Pomimo że jej niedobór jest rzadki, nie oznacza to, że nie należy zwracać uwagi na jej wystarczające spożycie z diety lub w formie suplementu odżywczego. [9] [18] [19] [20]

Żeńszeń

Nazwa Panax ginseng może ci dużo nie mówić, ale żeń-szeń nie jest jedną z nieznanych nazw roślin. Jego korzeń jest częścią tradycyjnej chińskiej medycyny, ale jest również przedmiotem współczesnych badań. Oprócz posiadania wpływu na mózg jest potencjalnym antyoksydantem, poprawia funkcjonowanie odporności, zwiększa poziom energii i ponadto ma wpływ na impotencję. Istnieją 2 rodzaje żeńszenia – amerykański (Panax quinquefolius) i azjatycki (Panax ginseng). Działanie „azjatyckiego” żeń-szenia w zakresie funkcjonowania psychiki było przedmiotem wielu badań i jest istotne dla poprawiania wydajności psychicznej, spokoju umysłu lub nastroju. Spożycie 200 – 400 mg zmniejsza zmęczenie mózgu i poprawia wydajność podczas wykonywania działań matematycznych w mózgu. Wadą żeń-szenia jest zachodzenie reakcji pomiędzy nim a innymi lekami, więc skonsultowanie się z lekarzem przed rozpoczęciem stosowania żeń-szenia jets dobrym pomysłem. Ponadto organizm jest w stanie budować tolerancję na żeń-szeń, więc jego długotrwałe użycie może zmniejszać jego działanie. [1] [2] [21] [22]

W tej części zaprezentowaliśmy więcej niż 6 przykładów leków nootropowych. Na koniec przygotowaliśmy dla ciebie listę z krótkimi opisami pozostałych, niemniej interesujących leków nootropowych [1] [23] [24] [25] [26] [27] [28] [29] [30] [31] [32]:

• Guarana – jest to jedno z naturalnych źródeł kofeiny i w porównaniu z kawą, w nasionach guarany znajdziesz 2x kofeiny, niż w ziarnach kawy. Kofeina zawarta w guaranie jest nazywana guaranine i według badań, guarana poprawia pamięć roboczą, zdolności podejmowania decyzji, jak i również wykonywanie zadań.
• 5-HTP – to aminokwas i produkt uboczny innego aminokwasu – tryptofanu. Organizm zamienia go na serotoninę, która poprawia nastrój, sen i apetyt. Możesz ją również znaleźć w formie suplementu odżywczego, ponieważ jest wytwarzana z nasion Griffonia Simplicifolia.
• Kurkumina – to komponent kurkumy, która jest popularną przyprawą szczególnie w Indiach. Jednakże kurkumina to również brain tonic i antyoksydant, posiadający zdolność wspomagania koncentracji i pamięci. Ponadto zwiększa poziom dopaminy i serotoniny, ma działanie poprawiające nastrój, energię lub zdolność rozwiązywania problemów.
• Acetylo L-karnityna – to jedna z form karnityny. Ten aminokwas jest ważny dla formacji acetylocholiny – neurotransmitera potrzebnego pamięci i zdolności uczenia się. Wspomaga ona również procesy mózgowe, uwagę, kreatywność, krótko i długotrwałą pamięć, jak i również płynność mowy. Pomiędzy innymi, acetylo L-karnityna to również antyoksydant, który chroni mózg.
• Ashwagandha – Prawdopodobnie poprzez zmniejszenie poziomu kortyzolu, ashwagandha jest w stanie zmniejszyć uczucie niepokoju i stresu.Jest częścią medycyny ajuwerdyjskiej i ma zdolność chronienia przed stanami zapalnymi w mózgu.
• Różeniec górski – to roślina z adaptogennymi właściwościami i potencjalnym wpływem na kreatywność, uczucie niepokoju, nastrój oraz pamięć krótkotrwałą. Różeniec górski był swego czasu znany głównie w krajach skandynawskich i w Rosji. Rezultaty badań sugerują, jak ważne znaczenie ma różeniec na poprawę funkcjonowania mózgu i dodatkowo zmniejszanie zmęczenia.
• Resweratrol – jest uznawany za skuteczny w zapobieganiu pogarszaniu się hipokampu, który jest powiązany z pamięcią w mózgu. Możesz znaleźć ten antyoksydant w skórce czerwonych i fioletowych owoców, takich jak winogrona czy maliny. Dalsze badania są potrzebne, aby całkowicie potwierdzić działanie resweratrolu, ale odkryte dane sugerują, że poprawia on funkcjonowanie mózgu i pamięć.
• GABA – pełna nazwa to kwas gamma-aminomasłowy, który naturalnie występuje w organizmie i jest produkowany w mózgu. Jest to neuroprzekaźnik posiadający zdolność redukowania aktywności neuronów w mózgu i w ośrodkowym układzie nerwowym, czego rezultatem jest mniejszy stres, a zamiast niego większy spokój i bardziej zrównoważony nastrój. GABA jest reklamowany jako samodzielny suplement, ale możesz go również znaleźć w zielonej i czarnej herbacie. Ponadto, możesz wpłynąć na jego aktywność poprzez stosowanie żeń-szenia amerykańskiego lub L-argininy.

You might be interested in these products:

Leki nootropowe a sportowcy

Sporty wytrzymałościowe to nie tylko fizyczny trening, a „silny” umysł to nie tylko wymyślony przyrząd do przesuwania własnych granic. Wymagają one koncentracji, psychicznej energii i motywacji. Leki nootropowe są odpowiednim wyborem, aby wspomagać wyniki i funkcje poznawcze. Do korzystnych leków nootropowych zaliczają się na przykład, Różaniec górski, L-teanina, N-acetyl L-tyrozyna i fosfatydyloseryna. Jeśli praktykujesz sport i musisz wspomóc swoją wydajność, wypróbuj któregoś z leków nootropowych, aby poprawić swoją koncentrację, nastrój i swoje osiągnięcia jednocześnie. [33]

Leki nootropowe a gracze

Gry komputerowe (włączając gry na konsolę) wymagają koncentracji, uwagi, strategii i wielu innych funkcji poznawczych. Gracze zwykle spędzają godziny z joystickiem i poprawiają swoje umiejętności. Leki nootropowe mogą być użyteczną pomocą poprawiającą wydajność graczy, ponieważ niektóre z nich wspomagają wspominane funkcje poznawcze. Czy jesteś graczem i chciałbyś wynieść swoje „umiejętności” na kolejny poziom? L-teanina, Różeniec górski, Bacopa Monnieri czy L-acetyl L-tyrozyna mogą ci w tym pomóc. Obojętnie czy jesteś profesjonalnym graczem, czy po prostu grasz w swoim wolnym czasie, leki nootropowe są użytecznym suplementem dla jeszcze lepszej wydajności. [34]

Leki nootopowe to naturalne lub syntetyczne substancje z pozytywnym wpływem na funkcje poznawcze. Obojętnie czy świadomie, czy nieświadomie, poprzez ich spożywanie wspomagasz myślenie oraz pamięć. Zaliczają się do nich kawa, zielona herbata, czy miłorząb dwuklapowy. Mamy nadzieję, że przykuliśmy twoją uwagę artykułem na temat uwagi. Czy chcesz, aby twoi znajomi również dowiedzieli się o lekach nootropowych? Nie wahaj się wspomóc artykuł poprzez udostępnienie.

Sources:

[1] Erica Julson - The 14 Best Nootropics and Smart Drugs Reviewed – https://www.healthline.com/nutrition/nootropics

[2] Jennifer Berry - What are nootropics (smart drugs)? – https://www.medicalnewstoday.com/articles/326379

[3] Nootropics – https://www.psychologytoday.com/intl/basics/nootropics

[4] What are Nootropics? – https://www.flordishealth.com/health-insights/natural-medicine/what-are-nootropics2/

[5] Kathi Head - What Is A Nootropic and Where Do Nootropics Come From? – https://www.thorne.com/take-5-daily/article/what-is-a-nootropic-and-where-do-nootropics-come-from

[6] Maddy Jenner - When Were Nootropics First Discovered and What Are They? – https://monq.com/eo/nootropics/when-were-nootropics-first-discovered-and-what-are-they/

[7] History of Nootropics – https://nootroo.com/history-of-nootropics/

[8] Ramon Velazquez - How Do Nootropics Work? Many Pathways to Whole-Brain Optimization – https://www.mindlabpro.com/blogs/nootropics/how-nootropics-work

[9] Michelle Polizzi - 8 Natural Nootropics to Improve Intelligence, Memory, and Focus – https://biostrap.com/blog/natural-nootropics/

[10] Dave Wright - Nootropics vs. Coffee - Which is More Sustainable for Cognition? – https://www.mindlabpro.com/blogs/nootropics/nootropics-vs-coffee

[11] IOM (Institute of Medicine) - Caffeine in food and dietary supplements: Examining safety: Workshop summary. - Caffeine Effects on the Central Nervous System and Behavioral Effects Associated with Caffeine Consumption – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK202225/

[12] David M.Penetar, Una McCann, David Thorne, Aline Schelling, Cynthia Galinski, Helen Sing, Maria Thomas, Gregory Belenky - Effects of Caffeine on Cognitive Performance, Mood, and Alertness in Sleep-Deprived Humans - Food Components to Enhance Performance: An Evaluation of Potential Performance-Enhancing Food Components for Operational Rations.- Effects of Caffeine on Cognitive Performance, Mood, and Alertness in Sleep-Deprived Humans - – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK209050/

[13] Joseph Nordqvist - Health benefits of Gingko biloba – https://www.medicalnewstoday.com/articles/263105

[14] R. B. Silberstein, A. Pipingas, J. Song, D. A. Camfield, P. J. Nathan, C. Stough - Examining Brain-Cognition Effects of Ginkgo Biloba Extract: Brain Activation in the Left Temporal and Left Prefrontal Cortex in an Object Working Memory Task – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3166615/

[15] Wei Zuo, Feng Yan, Bo Zhang, Jiantao Li, Dan Mei - Advances in the Studies of Ginkgo Biloba Leaves Extract on Aging-Related Diseases - – https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5758353/

[16] Barbara Brody - What Are Nootropics? – https://www.webmd.com/vitamins-and-supplements/features/nootropics-smart-drugs-overview#1

[17] Kamal Patel - Theanine – https://examine.com/supplements/theanine/

[18] Jamie Eske - Everything you need to know about choline – https://www.medicalnewstoday.com/articles/327117

[19] Mary Jane Brown - What Is Choline? An Essential Nutrient With Many Benefits – https://www.healthline.com/nutrition/what-is-choline

[20] Kamal Patel - Choline – https://examine.com/supplements/choline/

[21] Ginseng Supplements – https://www.webmd.com/diet/supplement-guide-ginseng#1

[22] Arlene Semeco - 7 Proven Health Benefits of Ginseng – https://www.healthline.com/nutrition/ginseng-benefits

[23] Helen West - The 10 Best Nootropic Supplements to Boost Brain Power – https://www.healthline.com/nutrition/best-nootropic-brain-supplements

[24] How to Use Nootropics for Social Interactions – https://www.psychologytoday.com/us/blog/engineering-cognitive-experience/201912/how-use-nootropics-social-interactions

[25] Deane Alban - 22 Best Natural Nootropic Supplements – https://bebrainfit.com/natural-nootropic-supplements/

[26] Popular List of Nootropics – http://themindguild.com/popular-list-of-nootropics/

[27] The 5 Most Science-Backed Nootropics for Energy – https://www.psychologytoday.com/us/blog/experience-engineering/201912/the-5-most-science-backed-nootropics-energy

[28] The 5 Most Science-Backed Nootropics for Short-Term Memory – https://www.psychologytoday.com/ca/blog/experience-engineering/202002/the-5-most-science-backed-nootropics-short-term-memory

[29] 7 Nootropics That Will Actually Make Your Life Better – https://www.fairmemesorfoul.com/7-nootropics-that-will-actually-make-your-life-better/

[30] 5-HTP – https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-794/5-htp

[31] Fanaras Konstantinos, Reinhard Heun - The effects of Guarana (Paullinia cupana) supplementation on the cognitive performance of young healthy adults – a Systematic Review – https://content.sciendo.com/configurable/contentpage/journals$002fgp$002f2$002f2$002farticle-p171.xml

[32] Michael J Breus - 3 Amazing Benefits of GABA – https://www.psychologytoday.com/us/blog/sleep-newzzz/201901/3-amazing-benefits-gaba

[33] Dave Wright - Nootropics for Endurance - Start Strong and Finish Strong With These Cognitive Enhancers – https://www.mindlabpro.com/blogs/nootropics/nootropics-endurance

[34] Ramon Velazquez - Nootropics for Gamers – Level Up Your Gaming with Cognitive Enhancers – https://www.mindlabpro.com/blogs/nootropics/nootropics-gamers-gaming